Operalar

Birinci pərdə

Hadisələr XVII əsrdə Azərbaycan ərazisində cərəyan edir.

Dövlətli və qəddar Həsən xanın malikanəsində kəndlilər körpünün yanında işləyirlər. Onlar ağır zəhmət, böyük ehtiyac əlindən acı-acı şikayətlənirlər. Həsən xanın yaxınlaşdığını hiss edən kəndlilər təlaş və həyəcan keçirirlər.

Həsən xan silahlı nökərlərinin müşayiəti ilə gəlir. O, əsil-nəcabətli qonağı Ehsan paşaya öz ilxısından at bağışlamaq fikrindədir. Lakin ona xəbər verirlər ki, mehtər Alı (Rövşənin atası) ilxını otlağa qovmuş, öz zövqünə görə yalnız iki ayğırı saxlamışdır.

Xan qəzəblənir. Əmr edir ki, mehtərin gözlərini çıxartsınlar. Kəndlilərin və Alının yalvarışları heç bir kömək etmir, əksinə xanda yalnız qəzəb doğurur. Alını aparırlar. Xan öz nökərləri ilə gedir.

Rövşənin sevgilisi Nigar səhnədə görünür.

Dəhşətli xəbəri eşidən Nigar baş vermiş fəlakəti Rövşənə bildirmək üçün onu gözləyir.

Heç nədən xəbəri olmayan Rövşən dağdan gələrək, Nigara məhəbbətini etiraf edir.

Atasının fəlakəti gəncin qəlbini ağır yaralayır. Bundan sonra onu «Koroğlu» deyə çağırırlar.

Rövşənin qəlbi zalımlara qarşı qəzəb və nifrətlə doludur. O, xalqı zülmkarlara qarşı mübarizəyə çağırır.

Koroğlu Nigardan xahiş edir ki, qalsın və ona xanın niyyətini bildirsin. Üsyan etmiş kəndlilər Koroğlu ilə birlikdə dağlara çəkilirlər.

İkinci pərdə

Həsən xanın sarayında kef məclisi qurulmuşdur. Saray qızlarının rəqsi qonaqları əyləndirir. Əyanlar, xanlar, bəylər, tacirlər Koroğlunun başçılığı altında üsyana qalxan kəndlilərə qarşı birgə mübarizə aparmaq üçün ittifaq bağlayırlar.

İçəri girən tacirlər, vergi yığanlar, məmurlar üsyançıların hücumuna məruz qaldıqlarından şikayətlənirlər. Xan Koroğlunun üstünə qoşun göndərmək istəyir.

Təlxək hiyləgərcəsinə belə bir məsləhət verir ki, Koroğlunun sevimli atını-Qıratı oğurlasınlar və beləliklə də onu aldadıb tələyə salsınlar.

Həmzə bəy bu planı yerinə yetirməyi öz boyuna götürür. Mükafat kimi o, gözəl Nigarı tələb edir. Xan bu mükafatı ona vəd edir.

Xanın niyyətini və Koroğlunu gözləyən təhlükəni eşidən Nigar öz qardaşı Eyvazı Çənlibel qalasına, Koroğlunun yanına göndərir ki, Həsən xanın və Həmzə bəyin niyyətini ona çatdırsın. Tək qalan Nigar öz taleyindən, sevgilisindən ayrı düşdüyündən acı-acı şikayətlənir.

Üçüncü pərdə

Səhnədə dağlarda yerləşən Çənlibel qalası görünür. Üsyan edən kəndlilər, Koroğlunun silahdaşları buraya toplaşmışlar. Onlar azadlıq uğrunda mübarizəyə başçılıq edən Koroğlunun igidliyini tərifləyirlər.

Tezliklə Koroğlu səfərdən qayıdır. O özü ilə yeni dəstələr gətirir. Koroğlu azadlıq uğrunda mübarizədə bütün məzlumları birləşməyə çağırır. Kəndlilərin coşğun əhval-ruhiyyə dədir.

Koroğlu xəyala dalır, Nigarı xatırlayır.

Çənlibelə dilənçi paltarı geymiş Həmzə bəy gəlir. O, xan tərəfindən təqib olunmasından şikayətlənir və Koroğludan kömək diləyir.

Üsyançılar qonağın pis niyyətdə olduğundan şübhələnirlər. Lakin Koroğlunun Həmzə bəyə rəhmi gəlir və ona öz atına baxmasını tapşırır.

Axşam olur. Yavaş-yavaş hamı dağılışır. Tufan qopmasından və qaranlıq düşməsindən istifadə edən Həmzə bəy Koroğlunun atını – Qıratı qaçırır.

Dördüncü pərdə

Sarayda Həsən xan öz əyanları və qonaqları ilə Həmzə bəyin şərəfinə kef məclisi qurmuşdur. Koroğlu aşıq mahnıları oxuyur, Qıratı tərifləyir.

Aşıq paltarı geymiş Koroğlu məclisə gəlir. Ona əmr edirlər ki, bir neçə mahnı oxusun.

Həsən xan Qıratı gətirmək əmrini verir. Bu zaman içəri girən Həmzə bəy Koroğlunu tanıyır. Koroğlunu tuturlar. Nökərlər döyülmüş Eyvazı gətirirlər.

Nigar etiraf edir ki, Həmzə bəyin niyyətini Koroğluya xəbər vermək üçün qardaşını Koroğlunun yanına, qalaya o göndərib. O, mərdliklə xanın qəddarlığını, rəhmsizliyini üzünə çırpır, əyanlara nifrətini bildirir.

Həmzə bəy Nigarı öldürmək istəyir. Lakin Koroğlu əlindəki qandalları qırır və Həmzə bəyi öldürür. O, qarışıqlıqdan istifadə edərək Qırata minib qaçır.

Həsən xan Nigarın, Eyvazın və onlara kömək edən nökər Poladın camaat qarşısında edam olunması əmrini verir.

Beşinci pərdə

Carçılar xalqı meydana çağırır: orada Nigar, Eyvaz və Polad edam ediləcəkdir. Xalq xana yalvarır ki, məhkumlara rəhm etsin. Xalqın yalvarışı Həsən xana təsir etmir. Bu qəddarlığı görən xalq cəsarətlə hökmdara qarşı nifrətini bildirir. Həsən xan qəzəb içindədir.

Nigarı edam kürsüsünə gətirirlər. Koroğlunun başçılığı altında üsyançılar meydana girir. Xanın nökərləri və qoşunu qorxuya düşüb qaçırlar.

Meydanda sevinib şadlanan azad xalq öz qəhrəmanı Koroğlunu tərifləyir. Koroğlu xalqla birlikdə Vətəni tərənnüm edir.